माती परीक्षण | Soil Testing
Soil Testing – Prosperous Farming Stage
शेती ही केवळ मेहनतीची नव्हे, तर वैज्ञानिक पद्धतींचीही कला आहे. उत्तम उत्पादनासाठी मातीची गुणवत्ता ओळखणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. माती परीक्षण म्हणजे मातीतील पोषणमूल्ये, पीएच, सेंद्रिय घटक आणि इतर रसायनांचे प्रमाण तपासून तिची उत्पादकता समजून घेण्याची प्रक्रिया.
माती परीक्षण कसे करावे? पूर्ण माहिती आणि फायदे
मातीचा प्रातिनिधीक नमुना घेण्याची शास्त्रीय पद्धत | Scientific method of taking a representative soil sample
- प्रथम शेतीची पहाणी करून जमिनीच्या गुणधर्मांनुसार (उदा., जमिनीचा रंग, खोली, तार, उंचसखलपणा, पाणथळपणा आणि चोपण इ.) विभाग करून प्रत्येक विभागातून एक प्रातिनिधिक नमुना परीक्षणासाठी घ्यावा.
- नमुना ज्या जमिनीवर घ्यावयाचा आहे, त्या क्षेत्रावर सर्व क्षेत्राचा समावेश होईल अशी काल्पनिक नागमोडी रेषा गृहीत धरून रेषेच्या प्रत्येक टोकावर एक याप्रमाणे अंदाजे १०-१२ ठिकाणचा नमुना घ्यावा.
- नमुना घ्यावयाचे जागेवरील काडीकचरा बाजूला करून कुदळ किंवा फावड्याच्या साहाय्याने इंग्रजी व्ही (V) आकाराचे खड्डे घ्यावेत.
- जमिनीच्या वरील पृष्ठभागापासून तळापर्यंतची माती खड्ड्यातून खुरप्याच्या/लाकडी खुंटीच्या सहाय्याने खरडून गोळा करावी.
- १०-१२ ठिकाणच्या एकत्र केलेल्या मातीचे चार समान भाग करून समोरासमोरील दोन भाग काढून टाकावेत व उर्वरित दोन भाग एकत्र मिसळून एक किलो माती शिल्लक राहील अशा पद्धतीचा अवलंब करावा.
- माती गोळा करण्यासाठी खुरपे, गीरमीट, घमेले इ. वापरावे.
- धातूचे साहित्य वापरू नये.
- माती ओली असल्यास ती कापडावर सावलीत वाळवावी व नंतर स्वच्छ कापडी/पॉलिथीन पिशवीत भरून योग्य माहितीसह प्रयोगशाळेत पाठवावी.
- मातीचा रंग, जमीनीचा राखपना पिकातील फरक याप्रमाने रोताचे भान करावेत, प्रत्येक भागातून वेगवेगळे नमूने ध्यावेत.
- मातीचा नमुना पिके काढ एका क्षेत्रातून सात ते आठ ठिकाणी खते देण्यापूर्वी घ्यावा
- V आकाराचा पिकांच्या मुळांच्या विस्तारानुसार 30 चेंगी. ते 40 चेंगी खोलीचा चड्डा च्यावा. चड्याची एक बाजू कापून घ्यावी
- नवीन फळबागांसाठी नमुना घेताना 0-30 सें.मी., 31-60 सें.मी., 61-90 सें.मी. प्रमाणे तीन बरातील माती नमुन्यासाठी वेगळी घ्यावी
- जुन्या फळबागेतील नमुना घेताना दोन झावांच्या ओबी खोडापासून 30 सें.मी. बाजूला0-45
सात ते बाठ तिकाणची गोळा झालेली माती एकत्र मिसळावी. मातीचे सारखे चार भाग करावेत. समोरासमोरचे दोन भाग घ्यावेत मातीचे . यापद्धतीने एक किलो माती नमुना म्हणून पाठवावी
अण्णासाहेब पाटील कर्ज योजना Annasaheb Patil Loan Yojana
मातीचा नमुना किती खोलीपर्यंत घ्यावा?
- बाजरी, मका, ज्वारी, तूर, उडीद, मूग, हरभरा, गहू, करडई, सुर्यफुल इ. (१५-२० सेंमी खोल)
- कपाशी, हळद, ऊस, केळी (३० सेंमी खोल)
- फळझाडांच्या बुंध्यापासून १ ते १.५ फुट सोडून बाहेरच्या परीघामधून (३० सेंमी खोल)
माती परीक्षणासाठी प्रातिनिधिक नमुना घेताना घ्यावयाची काळजी | Precautions to be taken while taking a representative sample for soil testing
माती परीक्षण – समृद्ध शेतीसाठी पहिला टप्पा
- माती परीक्षणासाठी प्रातिनिधिक नमुना घेताना घ्यावयाची काळजी
- शेतात जनावरे बसण्याची जागा, खत व कचरा टाकण्याच्या जागा, विहिरीजवळील जागा, शेतीचा बांध, दलदलीची जागा, झाडाखालची जागा, उकिरडा इत्यादी जागेतून मातीचे नमुने घेऊ नयेत
- मातीचा नमुना साधारणपणे पिकाची काढणी झाल्यानंतर परंतु नांगरणीपूर्वी घ्यावा
- शेतात पीक असल्यास दोन ओळीतील जागेतून नमुना घ्यावा
- शेतामध्ये रासायनिक खते, शेणखत किंवा कंपोस्ट खत देण्यापूर्वी मातीचा नमुना घ्यावा.
- रासायनिक तसेच सेंद्रीय खते दिल्यानंतर साधारणपणे दोन ते अडीच महिन्यापर्यंत मातीचा नमुना घेऊ नये
- निरनिराळ्या प्रकारच्या जमिनीचे वा निरनिराळ्या शेतातील मातीचे नमुने एकत्र मिसळू नयेत
- रासायनिक खताच्या रिकाम्या पिशव्या मातीचा नमुना घेण्यासाठी वापरू नयेत
👉 रेशीम उद्योग रेशीम उद्योग अनुदान
👉पोकरा योजना महाराष्ट्र (2024)
👉अण्णासाहेब पाटील कर्ज योजना Annasaheb Patil Loan Yojana
माती परिक्षणाचे फायदे | Benefits of soil testing
- जमिनीतील घटकांचे प्रमाण तसेच जमिनीतील दोष समजतात.
- जमिनीच्या प्रकारानुसार पिकांची निवड व नियोजन करता येते.
- जमिन सुधारण्यासाठी नियोजनबध्द उपाययोजना करता येतात.
- खतांची संतुलीत मात्रा मिळाल्यामुळे पिकांची वाढ चांगली होते.
- आवश्यक तेवढेच खत दिल्यामुळे आर्थिक बचत.
- जमिनीत संतुलीत खतांचा पुरवठा झाल्यामुळे तिची उत्पादन क्षमता टिकून राहते.
- माती परिक्षणामुळे जमिनीची सुपिकता आजमवता येते व जामिनीचे प्रकार निश्चित करता येतात.